શ્રોત: ગ્રામીણ ટુડે ન્યુઝ, નર્મદા સર્જનકુમાર
ફાગણમાં સોળે કળાએ ખીલેલો મનમોહક કેસુડો હોળીમાં આપે છે પ્રાકૃતિક રંગ કેસુડાની કળીએ બેસી ફાગણીયો લહેરાય રૂડો ફાગણીયો લહેરાય…
કવિઓએ જેને પોતાની કવિતામાં મળી છે અને ફાગણમાં જયારે પાનખરની ઋતુ જામી હોય ત્યારે બધા વૃક્ષો પરથી પાંદડા ખરી પડે છે ત્યારે કેસુડો સોળે કળાએ ખીલી ઉઠે છે. રંગોનો તહેવાર હોળી નજીક આવી રહ્યો છે, આ સાથે કેસુડો પણ ખીલી ઉઠ્યો છે. ડેડીયાપાડા પંથકમાં ઠેક-ઠેકાણે ખીલેલા કેસુડાના વૃક્ષને જેવો લાહવો પણ એક છે. શિયાળાની વિદાય સાથે પાનખર તું બાદ આવતી વસંત ઋતુમાં કેસરીયો કેસુડૉ ખીલી ઉઠે છે.
ફાગણએ હિંદુ વૈદિક પંચાગ અંતર્ગત વિક્રમ સંવતનો પાંચમો અને સંવતનો બારમો મહિનો છે. આ મહિનામાં ખાખરાના વૃક્ષ પર ફૂલો બેસે છે, જેને કેસુડો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જો કે હવે કેમિકલ રંગોના સમયમાં કુદરતી વનસ્પતિ રંગોથી કોઇ ધુળેટી રમતુ તો નથી છતાં પણ ડેડીયાપાડા વિસ્તારના આદિવાસીઓને હોળી ધુળેટીમાં કેસુડાની યાદ અવશ્ય આવે જ છે. વાસ્તવમાં કેસુડાના રંગથી ધૂળેટી રમવા પાછળ પણ આરોગ્યનો હેતુ રહેલો છે. કેસૂડાના રંગો પ્રાકૃતિક રંગો હોવાના કારણે કોઈપણ પ્રકારની આડઅસર કે નુકસાન કરતા નથી.
ફાગણ મહિનાના આગમન ટાણે કેસુડાના ફૂલ ખિલતા હોય છે. ઉનાળાના ત્રણ મહિનાની ગરમીથી રક્ષણ માટે કેસુડો ખુબ ઉપયોગી છે. કેસુડાના ફુલને સુકવીને આખી રાત પલાળી રાખ્યા બાદ તેનો પાવડર પાણી સાથે ભેળવી છાંટવાથી ત્વચાનું આરોગ્ય બળબળતા તાપમાં પણ જળવાઈ રહે તેવા ઔષધિય ગુણો તેમાં રહેલા છે. ઉનાળામાં થતાં ચામડીના રોગો પણ તેના પરિણામે દુર રહે છે. કયારેક લગ્નમાં કે કોઈ અન્ય પ્રસંગમાં પંગતમાં બેસી અને પાંદડાની બનાવેલી બાજમાં જમણ લીધું હોય તો એ આજ કેસુડો એટલે કે ખાખરાના પાંદડા માંથી બનાવેલ પતરાળા કે જેને આદિવાસી બોલીમાં બાજ કહીયે છીએ એ છે. આદિવાસી સમાજના લોકો જંગલ માંથી કે ખેતરના પાળ પર ઉગેલા ખાખરા ઝાડ પરથી પાંદડા ભેગા કરી તેના પતરાળા બનાવે છે, અને મશીનની મદદથી પડીયા પણ બનાવાય છે, આમ ખાખરો ઔષધીય ગુણો તો ધરાવે જ છે સાથે સાથે રોજગારી પણ પુરી પાડે છે.આપણા આદિવાસી સમાજના પૂર્વજોએ દરેક વનસ્પતિના ઔષધિય ઉપયોગને જાણીને તેને ધર્મ સાથે વણી લીધા હતા.